Marian Hulscher-Emeis, gedragsbioloog: Van mensaap naar mens: overal kunnen eten!
Alle diersoorten zijn afhankelijk van de heersende ecologische omstandigheden wat betreft hun voedselvoorziening. Alleen voor de mens gaat dit niet op. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?
Gedurende de afgelopen 5,5 miljoen jaar hebben zich, ten gevolge van klimaatveranderingen en daarmee veranderingen in ecologische omstandigheden, in de anatomie van de oorspronkelijke mensapen eveneens veranderingen voltrokken, die uiteindelijk geleid hebben tot het ontstaan van de huidige mens. Mensachtigen ruilden het grove, moeilijk te verteren, energiearme en voornamelijk plantaardige dieet in voor hoogwaardiger, makkelijker verteerbaar voedsel, zowel plantaardig als dierlijk.
Het geslacht Homo ontwikkelde zich tot een ‘alleseter’, zij het wel van altijd energie- en eiwitrijk, makkelijk verteerbaar voedsel. Vanuit Afrika trok Homo geleidelijk over alle continenten. Steeds paste Homo zich aan bij de heersende ecologische omstandigheden. Ongeveer 200.000 jaar geleden ontstond Homo sapiens, de huidige mensensoort.
Onze soort ontwikkelde opzienbarende nieuwe methodes voor voedselproductie: akkerbouw en veeteelt. Nu was hij niet meer afhankelijk van wat de vrije natuur aan voedsel bood, maar de mens kon zijn voedselvoorziening zelf enigszins in de hand houden.
Waar de mens tot in de 20e eeuw voor zijn voedselvoorziening in grote mate afhankelijk is geweest van heersende ecologische omstandigheden in zijn woongebied, maakt hij zich daar nu in ijltempo van los. Niet alleen is het vee grotendeels een fabrieksproduct geworden, ook land- en tuinbouwgewassen zijn niet meer ‘autonoom’. Steeds meer gewassen zijn zelfs afhankelijk van de fabriek om vruchtbaar zaad produceren.
Oorspronkelijk was de opbrengst (in calorieën) bij het verzamelen van voedsel groter dan de inspanning om het voedsel te verkrijgen (nogal wiedes!). Maar in de moderne samenleving wordt meer dan het honderdvoudige aan energie verbruikt voordat de dagelijkse kost op het bord ligt.
Door welke combinatie van factoren in en buiten ons menselijk lichaam heeft het zo ver kunnen komen?
