De inschrijving voor de voorjaarsexcursie naar de Harz sluit 28 februari a.s.
Nieuwsbrief 9, februari 2017
Inhoud
Inleiding
Lectori Salutem,
In dit jaargetijde vraag ik mijzelf vaak af: ’Hoe leefden de mensen in de prehistorie in de winter? Hoe ernstig zagen zij af in dit barre weer en wat deden zij om de donkere tijd, tussen de zonnewende en de eerste tekenen van het voorjaar, door te brengen? Onze huidige kennis over psychologie leert ons dat wij last kunnen hebben van een “Blue Monday” gevoel. Was dat bij hen ook zo? Zij waren immers nog veel meer onderhevig aan de seizoensinvloeden en klimatologische veranderingen. Of waren zij rustiger, meer uitgebalanceerde mensen, die zich alles minder aantrokken. Was de stress van een mislukte jacht, ook bij hen reden tot depressiviteit, leidde dat tot honger van één dag, of tot hongersnood? Ik zou graag weten of botonderzoek dit bij hen aangetoond heeft.
Veel weten we niet; wel dat bijvoorbeeld de Rendierjagers de kudden volgden tot in de winterkwartieren en dat zij afhankelijk waren van de trek van hun prooidieren. Maar in de winter bleven die dieren ook niet op één plaats. Het is het lot van een predator, om zijn prooidieren te volgen, het is in dit geval niet de aanvaller die het initiatief heeft maar de verdediger. En dat leidt volgens moderne krijgskunde vaker tot falen, dan andersom. Maar: In het begin van de winter hebben veel predatoren het moeilijker dan anders, de prooidieren zijn dan immers nog goed gevoed, gezond en snel. Naar mate de winter vordert zullen er meer prooien ziek worden, of zelfs sterven. Predatoren hoeven dan niet meer zo veel inspanning meer te leveren, om aan eten te komen. Ik neem aan dat de prehistorische mensen voorraden aanlegden, voor de lange winter, en dat de vrieskoude deze voorraden niet liet bederven. Zou het zo geweest kunnen zijn, dat de winter een luie periode inluidde, waarbij men uit voorraden putte en de jacht gemakkelijker was? Eigenlijk denk ik het niet, maar archeologisch onderzoek zou hier misschien opheldering kunnen geven.
De mensen van de Swifterbantcultuur leefden op de grens van jagers-verzamelaars en de veeteelt, gecombineerd met landbouw. Zij hielden zeker vee, (zie rubriek boek en de rubriek lezingen) en hadden kleine akkertjes. Zij moesten zeker de lange wintertijd doorbrengen met de voorraden die in de zomer waren aangelegd en met het slachten van vee in de winter. Was voor hen de winter een tijd waarin men tijd had voor andere activiteiten, zoals het fabriceren en onderhoud van vuurstenen en houten werktuigen? Het maken van kleding? Leerlooien was toen zeker bekend; deden zij dat alleen in bepaalde seizoenen of het hele jaar door? Was de winter een tijd voor ontspanning, af en toe een feestje en buitendorpse activiteiten, zoals ijspret? Op het land was er dan geen werk en de jacht was zeker bij sneeuw gemakkelijker dan in de zomer, vallen zetten gaat in de winter, met een klein beetje voer, ook gemakkelijker. Voor hen was een “Blue Monday” zeker geen vanzelfsprekendheid. Kortom we weten nog maar zo weinig.
Ik wens u veel leesplezier,
Gérard Versijp.
De penningmeester verzoekt u de jaarlijkse contributie over te maken. Het lidmaatschap bedraagt € 35 voor een persoonlijk lidmaatschap en € 45 voor een gezinslidmaatschap. Jeugdleden tot 25 jaar betalen € 10. Het bankrekeningnummer van de DPV is NL18 INGB 0662 4616 81
Graag onder vermelding van "contributie 2017" en uw naam en woonplaats. In het geval u een contributienota wenst te ontvangen, verzoeken we u een mailtje sturen naar penningmeester@dpv.nu
Boeken
De Kinderen van de Nacht: Over Wolven en Mensen
Dik van der Meulen
Dit boek gaat over de wolf en zijn relaties met mensen. Daarover werd in deze nieuwsbrief eerder geschreven. De mens en wolf kennen elkaar vanuit de vroegste prehistorie, en zo’n 30.000 jaar geleden gingen deze twee een verbond aan. Koos de mens de wolf uit, of was het andersom? We zullen het waarschijnlijk nooit weten. Dit boek doet verslag van de relaties tussen de twee. Vanaf de vroege prehistorie, tot onze Wandelwolf van vorig jaar en daarom past het boek in deze rubriek. Een bonte mengeling van feitjes, geschiedenis, fantasie en (verborgen) wenselijkheid, staan er borg voor dat men het geheel gemakkelijk leest. Echter, van alles is er bij gehaald wat maar enigszins in de verte met de mens en wolf samen, te maken kan hebben. De auteur zelf schrijft er dit over:
“Mijn boek springt heen en weer in ruimte en tijd, van Brussel tot Yellowstone en van de dino’s tot nu, met een legioen aan personages: Gilgamesj, Hitler, Drs P. Dracula….Een veelheid van tijd, plaats en handeling, precies zoals Aristoteles het níét heeft gewild – die er trouwens ook in voorkomt, want hij was nu eenmaal de eerste bioloog.”
Foto: Tanja Askani, met toestemming overgenomen
Ik heb het van kaft tot kaft gelezen en er veel van opgestoken. Ondanks dat, blijft mijn kritiek overeind staan, dat er ook naar een schijnbaar wenselijke gedachte toe is geschreven: namelijk, dat de wolf in Nederland de kers op het toetje van het ecologisch beleid zou zijn. Maar misschien is de wolf de verstandigste van de twee.
Uitgegeven bij: Querido, Amsterdam, 2016.
ISBN: 978 90 214 03496
Prijs: € 24,50.
Swifterbant, Pionieren in Flevoland 6500 jaar geleden
Paulien de Roever
Het is voor geïnteresseerden een fascinerend onderwerp, de Swifterbantcultuur, één been vóór de neolithische revolutie en een half been na deze revolutie. Waarom duurde het proces van overstappen naar landbouw en veeteelt zo lang? Waarom zo voorzichtig, was men bang voor al te drastische veranderingen? Had men door dat veranderingen ook gevaren inhielden zoals veeziekten en misoogsten? In Swifterbant ging men een weg op die al duizenden jaren daarvoor in het Midden oosten was ingeslagen en die tot een grotere welvaart en forse bevolkingstoename had geleid. Ik moet bekennen dat ik het boek nog niet gelezen heb, omdat ik het pas gisteren heb ontvangen, maar ik denk dat het weer zo’n boek zal worden dat ik met spanning, helemaal, zal lezen. Zie ook de rubriek Lezingen, dinsdag 14 maart door dr. Paulien de Roever.
ISBN nummer: 978 94 924 440 97
Prijs: € 10,95
Nieuwe Drentse Volksalmanak 2016
Er is weer een nieuwe editie van de “Nieuwe Drentse Volksalmanak". Altijd een plezier om te lezen, niet van voor tot achter, maar je kunt er die stukjes uit kiezen, die je interesseren. Voor mij was dat ditmaal de serie over Prof. Van Giffen. Een echte Groningse doorzetter, die op slimme wijze zijn opponenten voor het blok zette. Hij liet zich niet opzij zetten en toonde karakter, was niet bang voor zijn superieuren en ging goed voorbereid zijn eigen weg. De beschrijving van de werkwijzen van deze hooggeleerde heer alleen al, zijn de moeite van het lezen waard. De archeologie krijgt u er als toetje bij. Genieters van de Drentse geschiedenis zullen smullen van deze editie.
ISBN nummer: 978 90 232 554 75
Prijs: Leden van de DPV hebben dit boekwerkje gratis thuis gestuurd gekregen.
Excursies
Wandelexcursie naar Anloo en De Strubben-Kniphorstbos
Zaterdag 6 mei 2017
Fotos: Pieter den Hengst. Links Magnuskerk en rechts grafkelder Anloo.
In het maartnummer van de Spieker komt meer uitgebreide inhoudelijke informatie over deze excursie. Op basis daarvan kunt u zich dan aanmelden.
Voorjaarsexcursie DPV naar de Harz 30 mei tot en met 3 juni 2017
Ook voor dit jaar heeft de DPV een meerdaagse archeologische excursie voor u, in het vooruitzicht. Een afwisselend programma voert u langs musea, kerken, kloosters, zilvermijnen, pfalzen, hunebedden, grafheuvels en vindplaatsen uit de IJzer- en Bronstijd. Net zoals altijd is er gezorgd voor deskundige rondleiders in de musea en vele bezienswaardigheden. Een bijzondere plek is de Harzhorn, waar een veldslag tussen de Romeinen en Germanen plaatsvond. Dit alles bezoeken we vanuit de plaatsen Goslar en Quedlinburg. De Harz is op zichzelf al een heel mooie Duitse landstreek en met een rijke historie, die menig hart zal doen versnellen. Tijdens deze reis zal van veel facetten van de Duitse cultuur en geschiedenis genoten kunnen worden. Ook niet-leden van de DPV kunnen aan deze excursie deelnemen.
Terrasjes in Goslar. Foto: Pieter den Hengst
De Pfalz van Goslar. Foto Pieter den Hengst.
De algemene leiding is in handen van Anneke van Rhijn-van der Veer, de wetenschappelijke leiding is in handen van Pieter den Hengst. Zie elders op onze website voor de reisbeschrijving, praktische informatie en aanmelding.
Lezingen
De Hondsrug meer dan een bult zand…..
Wie: drs E.P.H. Bregman
Waar: De Open Hof, Sleutelbloemstraat 1, Assen.
Wanneer: dinsdag 14 februari 2017.
Toegang: Gratis.
Wie: Dr. Paulien de Roever
Waar: De Open Hof, Sleutelbloemstraat 1, Assen.
Wanneer: dinsdag 14 maart 2017.
Toegang: Gratis.
Van smeltwater tot Drentse Aa: Waterschatten in Drenthe
Wie: Enno Bregman
Waar: Hunebedcentrum, Hunebedstraat 27, Borger.
Wanneer: 23 februari 2017, aanvang 19.30 uur.
Toegang: € 7,20 per lezing, medewerkers en leden DPV, AWN, IVN en HC € 5,-
Van kunstkei tot van Gogh: Kunstschatten in Drenthe
Wie: Jan Jaap Heij
Waar: Hunebedcentrum, Hunebedstraat 27, Borger.
Wanneer: 9 maart 2017, aanvang 19.30 uur.
Toegang: € 7,20 per lezing, medewerkers en leden DPV, AWN, IVN en HC € 5,-
Excursie schatten van het archeologisch depot
Wie: Fred van der Beemt, Nadine Lemmers en Sabine van Wijk
Waar: Depot Nuis
Wanneer: 18 maart 2017.
Toegang: € 35,- voor meer informatie en aanmelding: svanwijk@hunebedcentrum.nl
Blog: Verhalen, mythen, sagen en andere overleveringen ontvreemd aan de tijd
In deze nieuw rubriek van de site van de DPV, wil ik u graag meenemen naar de tijdspanne van de protohistorie, de tijd tussen prehistorie en historie. Uit die tijd stammen veel verhalen, waar en niet waar – ik geloof ze soms allemaal, of geen enkele. De vroege middeleeuwer, de monniken die de heiligenlevens opschreven, de enkele historicus die in opdracht van de heerser de geschiedenis omvormde naar het gewenste inzicht en de gewone man die de volksverhalen verzon, hebben allemaal één ding gemeen: Van hun gedachtespinsels is het nu niet meer te achterhalen, wat er werkelijk is gebeurd.
Tenslotte
Wie komt dit bekend voor?
Deze steen is een hoekdraagsteen van een portaal van een hunebed. Deze hoek is recht. Bij een groot aantal hunebedden blijken de stenen, die een hoekdraagsteen in een hunebed zijn of lijken te zijn, zo'n rechte of nagenoeg rechte hoek te hebben. Met enkele leden van de DPV lopen we nu alle Nederlandse hunebedden na, om metingen te verrichten met een gradenboog en winkelhaak. Zie foto 2 en 3.
Foto: archief Gérard Versijp
Foto 2. Bepalen stand t.o.v. grond. Foto 3. Exacte meting m.b.v. gradenboog.
Indien u dit fenomeen bekend voorkomt en u hier foto’s van heeft hoor ik dat graag van u. Graag met vermelding van het nummer van het hunebed en om welke steen het gaat.
Via de redactie van de Spieker kunt u uw bevindingen kenbaar maken: redactie@dpv.nu
