Bij De Spieker van september 2020

Op deze pagina vindt u voetnoten bij de tekst en vooral verwijzingen naar relevante webpagina's.

Najaarsprogramma:

Erfgoed Gezocht: speur mee naar archeologisch erfgoed: meer informatie is te vinden op deze Agenda-pagina.

Middagexcursie zaterdag 24 oktober Klooster Yesse en De Vork: informatie, interessante links en het deelnameformulier vindt u op deze Agenda-pagina.

Prehistorische lijmsoorten: meer informatie is te vinden op deze Agenda-pagina.

Ledendag 7 november in Rolde: Reserveren is noodzakelijk - het formulier waarmee u zich kunt opgeven vindt u op de Ledendagpagina. De stukken voor de jaarvergadering vindt u, na inloggen, hier.

Assien Bohmers. Leven en werk van een markant archeoloog: Agenda-pagina.

pag. 8-9  Digitalisering van de hunebeddenatlas van Van Giffen uit 1925

De in dit artikel besproken website van de Hunebeddenbeheergroep: hunebeddeninfo.nl

pag. 10-13 Wetenschap onder de pergola – een destructief experimenteel-archeologisch onderzoek

Rechts onder Bijlagen of via deze link is een korte video te bekijken.

Toelichting van Vincent van Vilsteren bij deze video:
Gezien de robuustheid van bronzen potten bestaat het vermoeden dat veel deuken niet zijn ontstaan doordat een pot gevallen is, maar doordat ze bewust een klap hebben gekregen, bijvoorbeeld met een bijl. Vincent van Vilsteren heeft, in samenwerking met Jaap Verhage uit Leeuwarden, gepensioneerd docent materiaalkunde aan de NHL Hogeschool in Leeuwarden, experimenteel-archeologisch onderzoek uitgevoerd om dat te bewijzen. Dit onderzoek maakt deel uit van de voorbereidingen voor een promotie van Van Vilsteren over bronzen potten in Nederland aan de Radbouduniversiteit in Nijmegen. Zoals in de video te zien is, is een constructie bedacht waarbij een bronzen pot aan een pendel of zwaaiarm werd vastgemaakt. De constructie maakte het onderzoek controleerbaar, meetbaar en bovendien reproduceerbaar. Om de deuken die bij het experiment zouden ontstaan te kunnen vergelijken, lieten we de pot van verschillende hoogten tegen diverse materialen aan vallen.

Naast de massa van de bronzen pot konden we de extra massa van buis en bankschroef meten en met behulp van een formule konden we precies berekenen hoeveel energie daardoor bij de klap te veel was vrijgekomen. De proeven met de bijl resulteerden in flinke deuken. De deuken en de scheur in de potwand die daarbij ontstonden komen goed overeen met deuken die we bij potten uit archeologische context tegenkomen. Bij dit soort deuken moeten we zonder meer concluderen dat de bijl op de pot is ‘gevallen’, met andere woorden dat iemand met de achterkant van een bijl een flinke klap op de pot heeft gegeven. Behalve het experimenteren om deuken te krijgen hebben we ook geprobeerd hoeveel energie het zou kosten om een pootje te laten afbreken en om een stuk uit de rand te breken. De conclusie van het experiment kan niet anders zijn dan dat voor het aanbrengen van de deuken en butsen die we op bronzen potten aantreffen veel meer energie nodig is dan bij een val van anderhalve meter vrijkomt. Die deuken en butsen moeten dus moedwillig zijn aangebracht. Maar waarom zouden ze zoiets doen, zult u zich afvragen. Over dat aspect (rituele verminking) zal ik een volgende keer meer vertellen.

Vincent van Vilsteren

pag. 13-15  De kleren van een zeeman

Literatuurlijst:

  • Comis, S. (2017) Zeventiende- en achttiende-eeuwse kleding van walvisvaarders opgegraven op Spitsbergen. Proefschrift. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.
  • Jenkins, D. (2003) The Cambridge History of Western Textiles. Cambridge: Cambridge University Press. 
  • Joosten, I. & Bommel, M.R. van (2017) Many shades of brown: The condition and colour of Dutch Archaeological textiles from dryland sandy soils, bogs, and the sea. In: Kluiving, S.J., Kootker, L., Hermans, R., Kars, H. Interdisciplinarity between humanities and science: a festschrift in honour of prof. dr. Henk Kars. Leiden: Sidestone Press, pp. 99-111.
  • Popta, Y.T. van (2019) Gezonken, vergeten en gevonden. De opgraving van een bijzonder 18e-eeuws Engels Koopvaardijschip. In: Erfgoed Flevoland, pp. 30-33. 
  • Styles, J. (2007) The dress of the people; Everyday fashion in eighteenth-century England. London: Yale University Press.
  • Yarwood, D. (1978) The Encyclopedia of World Costume. London: B.T.Batsford.

Aanvulling: Sandra Comis heeft op de ledendag 2019 een lezing gehouden over Zeventiende- en achttiende-eeuwse kleding van walvisvaarders opgegraven op Spitsbergen. Een verslag hiervan vindt u in De Spieker van juni 2019.

pag. 15-17  Wat begon met het bouwen van een hut

Literatuurlijst:

  • Åstveit, L.I., (2009). Different Ways of Building, Different Ways of Living: Mesolithic House Structures in Western Norway. In: S. McCartan, R. Schulting, G. Warren and P.C. Woodman ed. 2009. Mesolithic Horizons, Papers Presented at the Seventh International Conference on the Mesolithic in Europe, Belfast 2005. Oxford: Oxbow books, 414-421.
  • Niekus, M. J. L. T., Luinge, C., & Jelsma, J. (2018). Bergumermeer S-64B (the Netherlands) revisited: some critical remarks on the interpretation of an extensive Late Mesolithic site complex with alleged dwelling structures D. Cuenca-Solana, I. Gutiérrez-Zugasti & G. Marchand (Eds.), Mesolithic Dwelling Structures: from Methodological Approaches to Archaeological Interpretation, 18(C), 946–959.
  • De Raaff, Y. (2020). (De)Constructing the Mesolithic. A History of Hut Reconstructions in the Netherlands. EXARC Journal 2020-1
  • R.C.A. Geerts, A. Müller, M.J.L.Th. Niekus en F.J. Vermue. (2019) Mesolithische kampen onder de oever van het Reevediep, Een archeologische opgraving van vindplaats 9 in het tracé van de hoogwatergeul in het Reevediep te Kampen, ADC Monografie 26 / ADC Rapport 4750

Meer informatie:

Over de WEAG: de website van WEAG, WEAG op Facebook

Artikel van 24-8-2020 in de Flevopost: Swifterkamp is twee prehistorische hutten rijker

pag. 20-24  De pest. Een geschiedenis vanaf de prehistorie tot heden.

In de tekst genoemde artikelen:

In Rijksmuseum Boerhaave is tot en met 9 januari 2021 de tentoonstelling Besmet! te zien over epidemieën vroeger en nu.

pag. 25  Archeologisch Beleefpunt Mandelanden

Youtube: Meester Maarten leest gedicht voor.

Alle Archeologische Beleefpunten in Drenthe:

pag. 26-29  Archeonieuws

Museum aan de A bronnen: Gemeente Groningen en Groningen Internet Courant

Klooster Yesse en De Vork bron: Harener Weekblad

Aanleg Zuidelijke Ringweg Groningen een archeologisch goudmijntje: Archeologisch Onderzoek MER Zuidelijke Ring-weg Groningen: Grontmij Archeologische Rapporten 1189

De verdwenen Eems bronnen:
- Dagblad van het Noorden: Op zoek naar geheimen van de rivier Eems die verdween in het veen
- Hoogte op Kleur. De Noord-Nederlandse landschappen verklaard vanuit de hoogtekaart. Auteurs: Ben Westerink, Wim Boetze, Bas van de Wetering. Uitgave Noorderbreedte 2011. Dit boek is niet meer in de handel maar nog wel tweedehands verkrijgbaar.

 

 

Bijlagen

Nieuwsbrief

Ontvang ook onze
digitale nieuwsbrief:
Welkom, inloggen voor DPV-leden
Spieker20-3