Driedaagse excusie door Nederland
In het voetspoor van Van Giffen en Holwerda
Deze bijzondere driedaagse reis leidt ons dwars door Nederland en vindt plaats van 20 tot en met 22 september 2024. De excursieleider is niemand minder dan Leo Verhart (1952). Leo was als conservator prehistorie verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden en het Limburgs Museum in Venlo. Hij publiceerde in 2022 een meer dan vuistdikke dubbelbiografie van de archeologen Jan Hendrik Holwerda (1873-1951) en zijn leerling, de legendarische Albert Egges van Giffen (1884-1973).
De Nederlandse archeologie werd in de vorige eeuw gekenmerkt door een onderlinge strijd tussen de twee grondleggers van deze wetenschap. Na een hevig conflict in Leiden vertrok Van Giffen naar Groningen en zouden beide mannen hun hele leven elkaar tegenwerken. Het conflict tussen beide archeologen heeft in heel Nederland zijn sporen nagelaten. Tijdens deze excursie bezoeken we enkele belangrijke locaties die een belangrijke rol speelden in hun onderlinge strijd. We kijken rond en krijgen daarbij van Leo Verhart een uitgebreide toelichting. Wie vorig jaar december zijn lezing (klik hier) voor de DPV heeft meegemaakt, weet dat Leo niet alleen een wandelende encyclopedie is maar ook een verteller pur sang.
De reis duurt drie dagen, met twee overnachtingen in Made en Venray.
Klik hier voor de zakelijke informatie
Klik hier voor het inschrijvingsformulier
Opgave graag voor 15 juli 2024.
Reisbeschrijving
Vrijdag 20 september
Ons eerste reisdoel is DOMunder in Utrecht. We bezoeken deze prijswinnen de historische attractie onder het Domplein. In het begin van de jaartelling bouwden de Romeinen op deze plek het fort ‘Traiectum’. Lang was onduidelijk of Utrecht echt een Romeins verleden had. Pas bij opgravingen in 1929 werd door archeoloog Van Giffen een deel van de tufstenen boog van de principia (hoofdgebouw) van het Romeinse fort blootgelegd. Hiermee was het bewijs geleverd. Ook rondom DOMunder op het Domplein is het nodige te zien, waar Leo onze aandacht op wil vestigen.
We vervolgen onze reis richting Harmelen, waar we de lunch zullen gebruiken. Daarna zetten we koers naar Leiden, naar het Rijksmuseum van Oudheden. De plek waar het conflict ontbrandde, mag natuurlijk niet ontbreken. We krijgen uitgebreid te horen waar het conflict zich afspeelde (in en rondom het huidige Rijksmuseum). Ook nemen we een kijkje in het museum, waar speciaal voor ons een aantal relevante documenten uit het rijke archief zijn geselecteerd: de sporen die beide mannen hebben achtergelaten.
Na het RMO zetten we koers naar het Zuidhollandse Valkenburg. Aan het Castellumplein in dit dorp bezoeken we het Torenmuseum, dat speciaal voor ons wordt geopend. Dit plein manifesteert zich als een terp, ontstaan doordat er achtereenvolgens zeven Romeinse castella op deze plaats hebben gestaan. Van Giffen ontdekte in 1914 de Romeinse achtergrond van Valkenburg. De Terpenvereniging, opgericht in 1916, besloot in dat jaar het voorstel van Van Giffen om in Valkenburg te gaan graven, financieel niet te ondersteunen. In de jaren ’20 graaft het RMO wel in Valkenburg en vanaf 1941 ook Van Giffen.
Het diner vindt plaats in Valkenburg en na het diner rijden we door naar het hotel in Made.
Zaterdag 21 september
Deze dag beginnen we met een busrit naar Asselt, een dorpje aan de Maas bij Roermond. Daar gaan we eerst genieten van een kopje koffie met Limburgse vlaai. We bekijken de buitenzijde van het St. Dionysiuskerkje, dat vermoedelijk gebouwd werd in de 11e eeuw. Het is één van de oudste vroegromaanse kerkjes van ons land en bevat talloze Romeinse bouwfragmenten. Daarna bezoeken het Museum-Asselt en krijgen uitleg over de opgravingen die hier door Holwerda zijn uitgevoerd. Hij meende een winterkamp van de Noormannen te hebben blootgelegd. Daarna rijden we door naar Heerlen, waar we eerst de lunch gebruiken. Vervolgens bezoeken we het vlakbij gelegen Thermenmuseum. De Romeinse thermen zijn opgegraven in de eerste twee oorlogsjaren en onlangs geheel gerestaureerd. Er zijn plannen voor een nieuw museum. De opgraving werd aan het eind begeleid door Van Giffen, nadat samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden onmogelijk bleek.
De rest van de middag brengen we door in Rijckholt bij de prehistorische vuursteenmijnen. Vanaf 1923 was het Van Giffen die daar uitgebreide opgravingen liet uitvoeren. In 1925 ontdekte hij aan de rand van het 'Groot Atelier' het eerste mijngangenstelsel. Aan het eind van de middag rijden we naar ons hotel in Venray, waar wij ook zullen dineren.
Zondag 22 september
Na het ontbijt koersen we naar Nijmegen voor een bezoek aan het oude Museum Kam, waarin sinds 1999
het Gelders Archeologisch Centrum G.M. Kam gevestigd is en dat op de vroege zondagochtend speciaal voor ons wordt opengesteld. Holwerda was behalve directeur van het RMO van 1935 tot 1948 ook directeur van Museum Kam en heeft zijn hele leven aandacht besteed aan Romeins Nijmegen en omgeving. Hier ging hij ook wonen na de dood van zijn vrouw in 1932. Van Nijmegen rijden we naar de Veluwe om een bezoek te brengen aan de Huneschans bij Uddel, een verdedigingswerk uit de vroege middeleeuwen. Met steun van koningin Wilhelmina zou Holwerda over een reeks van jaren opgravingen uitvoeren. In die periode ontwikkelde hij zijn beroemde koepelgraventheorie. Van Giffen zou aantonen dat koepelgraven nooit bestaan hebben.
We gebruiken dan de lunch en gaan richting het Noorden. We stoppen bij de twee hunebedden van Drouwen (D19 en D20). Hier vertelt Leo ons over een bijzonder tijdsmoment in het conflict tussen Van Giffen en Holwerda dat zich hier afspeelde. Hij zal daarbij uitgebreid ingaan op het hunebeddenonderzoek van beide onderzoekers.
Het laatste stukje van onze excursie voert ons weer terug naar Assen en Groningen.
Klik hier voor de zakelijke informatie
Klik hier voor het inschrijvingsformulier
Route kaart
Foto met o.a. Holwerda en van Giffen
J.H. Holwerda met zijn vrouw bij hun auto
(foto Rijksmuseum van Oudheden)
A.E. van Giffen bij een opgraving in Ierland
(foto particuliere collectie)
