Trechterbekers in Dalfsen

De opgraving van een grafveld uit de periode van de hunebedbouwers

Dinsdag 6 december, lezing door H.M. van der Velde, hoofd archeologie bij  ADC ArcheoProjecten, Amersfoort.

Plaats en aanvang: 19.30 uur De Open Hof, Sleutelbloemstraat 1, Assen
 
Tussen februari en mei 2015 vond een bijzondere opgraving plaats in Oosterdalfsen, net ten oosten van het huidige Dalfsen. Archeologen van ADC ArcheoProjecten troffen graven aan die dateerden uit de Trechterbekerperiode.  Het bleek een compleet grafveld te zijn. De graven concentreren zich over een lengte van 120 meter op een smalle oost-west lopende dekzandrug. Ter hoogte van het grafveld heeft deze een breedte van ca. 30 meter. Ten zuiden van het grafveld ligt een laagte die ontstaan is door een oude (pleistocene) rivierarm van de Vecht.
In totaal werden 137 graven blootgelegd in combinatie met een aarden monument en een grafheuvel. Tenslotte kwam ook nog een gebouwstructuur tevoorschijn. Het betreft mogelijk een huisplattegrond al is de omvang ervan vrij klein.

De graven tekenden zich in het vlak af als nauwelijks zichtbare grijze verkleuringen. Sommige waren ovaal, andere eerder vlekkerig. De sporen bevonden zich in een leemarme zandbodem. Besloten werd om de sporen voorzichtig op te schaven en de daarbij vrijkomende grond te zeven.  Door voortdurend de verkleuringen in te meten met behulp van een robotic Total Station (rTS) kon na afloop het verloop van de kuilen in kaart gebracht worden. Daarnaast werden alle vondsten met de rTS ingemeten. Sommige daarvan, aardewerken potten waarvan voor een deel de bovenkant reeds verdwenen bleek, waren al bij de aanleg van het archeologisch vlak tevoorschijn gekomen. Andere vondsten kwamen pas na zorgvuldig schaven tevoorschijn. Het bleek al snel dat de zichtbaarheid van de sporen op een dieper niveau toenam.
Er zijn zowel ovale als rechthoekige grafkuilen gedocumenteerd. Een aantal van de rechthoekige grafkuilen bevatte resten van verbrand hout, wat wijst op een vorm van bekisting die in alle rechthoekige graven aangebracht moet zijn. Ook zijn er verschillende paalsporen gedocumenteerd die even oud als het grafveld kunnen zijn.


Een groot deel van de graven bevatte bijgiften. Er zijn 120 trechterbekers aangetroffen, verschillende pijlpunten, klingen en afslagen van vuursteen. Hoewel we niet weten hoeveel vergankelijke materialen zijn meegegeven in het graf stellen deze bijgaven ons toch in staat om onderzoek te doen naar sociale verhoudingen. Zo zijn er enkele rijke graven tevoorschijn gekomen die doen vermoeden dat de samenleving niet zo egalitair was als voorheen wel eens gedacht werd. Uit een enkel graf kwam bijvoorbeeld een knophamerbijl. Een ander graf bevatte de resten van een barnstenen kralenketting.
Een bijzondere structuur die, op basis van de ligging, gerelateerd wordt aan de zone met graven is een greppel waarvan een ovaal en twee parallel lopende delen zijn blootgelegd. De structuur is west-oost georiënteerd en meet tenminste 30 bij 4 meter, maar kan in oostelijke richting niet begrensd worden. De greppelstructuur wordt geïnterpreteerd als een aardwerk.
Het grafveld wordt voorlopig gedateerd aan de hand van het aangetroffen aardewerk. Het meeste aardewerk dateert uit Brindley fase 5, enkele stukken lijken in fase 6 en/of 7 gedateerd te moeten worden. Dit brengt de doorlooptijd van het grafveld tussen ca. 2900 en 2700 v.Chr. Het is waarschijnlijk door vier of vijf families in gebruik geweest.